Ασφάλεια και Αυτοκίνητο
Στον αφρό των ημερών_
Δεν είναι λίγες οι φορές που έχουμε αναφερθεί στους παράγοντες που επιδρούν
στη δημιουργία ενός ατυχήματος: η ελλιπής συντήρηση του αυτοκινήτου, το
κακό οδικό δίκτυο, οι τυχαίοι εξωτερικοί παράγοντες (π.χ. κακοκαιρία) και
φυσικά ο πιο σημαντικός απ? όλους, ο άνθρωπος.
«Μπορώ να σας παρουσιάσω το απόλυτα ασφαλές αυτοκίνητο ακόμα και αύριο αν
θέλετε, πρώτα όμως θα πρέπει να σχεδιάσουμε τον_ απόλυτα σωστό οδηγό!»,
υποστηρίζει ο Μπερνάρ Ντιμά, διευθυντής συντονισμού των ερευνητικών
προγραμμάτων της Ρενό.
Αφού όμως δεν μπορούν να σχεδιάσουν τον οδηγό, οι άνθρωποι των
αυτοκινητοβιομηχανιών προσπαθούν να σχεδιάσουν όσο γίνεται πιο ασφαλή
αυτοκίνητα. Αυτοκίνητα με συστήματα ενεργητικής ασφάλειας που βοηθούν στην
αποφυγή του ατυχήματος και παθητικής τα οποία θα προστατεύσουν τους
επιβάτες όταν συμβεί το μοιραίο.
H ουσιαστική διαφορά ανάμεσά τους είναι ο βαθμός συμμετοχής των επιβατών.
Αρκεί να φορέσουν τις ζώνες ασφαλείας και τα συστήματα παθητικής ασφάλειας
αναλαμβάνουν να τους προστατεύσουν στα πλαίσια που αυτά έχουν σχεδιαστεί.
Αντίθετα τα συστήματα ενεργητικής ασφάλειας απαιτούν επιπλέον από τον οδηγό
τη συνετή χρήση του αυτοκινήτου, για να μπορέσουν να φέρουν αποτέλεσμα.
Στην εποχή μας όμως το θέμα της παθητικής ασφάλειας έχει υπερτονιστεί, με
αποτέλεσμα ο τομέας ενεργητικής να φαίνεται ότι έχει ατονίσει.
Διαφημιστικές επιταγές ή όντως η εξέλιξη των συστημάτων ενεργητικής
ασφάλειας έχει φτάσει σε οριακό σημείο; Μάλλον το πρώτο, αν κρίνουμε από
την έρευνα που γίνεται στα εργαστήρια των εταιριών και τα νέα συστήματα που
εμφανίζονται κατά καιρούς ακόμα και στα πιο φτηνά μοντέλα.
Ας μην κολλάμε όμως στις «ταμπέλες». O τομέας της οδικής ασφάλειας είναι
ενιαίος και ο σκοπός κοινός για τα συστήματα ενεργητικής και παθητικής
ασφάλειας: λιγότερα ατυχήματα στους δρόμους και ακόμα λιγότερα θύματα.
Του Δημήτρη Αλεξάνδρου
Φωτογραφίες : Αρχείο 4T
«_ Μπορώ να σας παρουσιάσω το απόλυτα ασφαλές αυτοκίνητο ακόμα και αύριο αν
θέλετε, πρώτα όμως θα πρέπει να σχεδιάσουμε τον_ απόλυτα σωστό οδηγό!_»
Μπερνάρ Ντιμά Διευθυντής συντονισμού ερευνητικών προγραμμάτων Ρενό
ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ της ενεργητικής ασφάλειας ο σχεδιασμός ενός οχήματος έχει δύο
στόχους:
Πρώτον να προσφέρει στον οδηγό ένα ευκολοδήγητο και προβλέψιμο αυτοκίνητο
με σωστή οδική συμπεριφορά και,
δεύτερον να το εφοδιάσει με τα κατάλληλα συστήματα υποβοήθησης του οδηγού
κατά τη διάρκεια της οδήγησης.
Όπως κατά καιρούς έχουμε τονίσει, το αυτοκίνητο είναι αντικείμενο χρήσης
οδηγών με διάφορα επίπεδα εκπαίδευσης, από αυτό του Πραγματικού Οδηγού
(Π.Ο.) μέχρι του κυρίου της διπλανής πόρτας που μετά βίας βρίσκει την_
όπισθεν. Γι? αυτό το λόγο οι κατασκευαστές προσπαθούν να παρουσιάσουν ένα
αυτοκίνητο που όχι μόνο δε θα απαιτεί υψηλές οδηγικές ικανότητες, αλλά θα
προειδοποιεί και θα συγχωρεί τις οδηγικές υπερβολές του χρήστη του.
Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση των αυτοκινήτων με πίσω κίνηση, που
απαιτούσαν πολλά από το μέσο οδηγό και στη δεκαετία του ?70 έδωσαν τη θέση
τους στα προσθιοκίνητα, τα οποία τώρα αποτελούν την πλειοψηφία.
H ανάπτυξη των ηλεκτρονικών έδωσε σημαντική ώθηση στο σχεδιασμό των νέων
συστημάτων ενεργητικής ασφάλειας, με ακόλουθο αποτέλεσμα τη σημαντική
βελτίωση της οδικής συμπεριφοράς των αυτοκινήτων. Τα αντιολισθητικά
συστήματα πέδησης (ABS) πλέον είναι διαθέσιμα και στα πιο προσιτά μοντέλα
και εξασφαλίζουν το καλύτερο δυνατό φρενάρισμα, ιδιαίτερα κάτω από δύσκολες
συνθήκες. Οι ηλεκτρονικά ελεγχόμενες αναρτήσεις τοποθετήθηκαν την
προηγούμενη χρονιά και σε μοντέλα της μεσαίας κατηγορίας (π.χ. Ξαντιά και
Μοντέο), καλύπτοντας ικανοποιητικά την απαίτηση για άνεση αλλά και καλύτερη
συμπεριφορά στο δρόμο.
Παράλληλα μικρότερες αλλαγές όπως τα καλύτερα ελαστικά, η εγκατάλειψη των
φύλλων σούστας και η παρουσίαση πιο εξελιγμένων διατάξεων στις αναρτήσεις
(π.χ. πολλαπλών συνδέσμων) συμπληρώνουν την εικόνα της εξέλιξης προς ένα
αυτοκίνητο με ασφαλή οδική συμπεριφορά.
Τι άλλο πρέπει να περιμένουμε στον τομέα αυτό; Οι μηχανικοί της Ρενό
υποστηρίζουν ότι η εξέλιξη των συστημάτων αυτών έχει φτάσει σε οριακό
σημείο και δε θα πρέπει να περιμένουμε κάτι εξαιρετικό να φανεί σύντομα.
Αυτό που ενδιαφέρει σήμερα είναι να εξαπλωθεί η υπάρχουσα τεχνολογία σε όλα
τα αυτοκίνητα, έτσι ώστε να μην είναι προνόμιο μόνο των πιο ακριβών
μοντέλων.
O δεύτερος στόχος όμως των σχεδιαστών αυτοκινήτων μόλις πρόσφατα άρχισε να
προσεγγίζεται. Γνωρίζοντας ότι ο ανθρώπινος παράγοντας είναι ο πιο
σημαντικός στο θέμα της ενεργητικής ασφάλειας, η προσπάθεια επικεντρώνεται
στο να δημιουργηθούν οι πιο κατάλληλες συνθήκες οδήγησης μέσα στο
αυτοκίνητο.
Με τη σχεδίαση πιο άνετων καθισμάτων και σωστής θέσης οδήγησης ο οδηγός
μπορεί να διανύσει περισσότερα χιλιόμετρα χωρίς να κουραστεί. Τα καθίσματα
του μέλλοντος θα παίρνουν το σχήμα του σώματος του οδηγού, ενώ ταυτόχρονα
θα απορροφούν και τους ανεπιθύμητους κραδασμούς. Αποτελούμενα από φουσκωτά
μαξιλάρια θα μπορούν να μεταβάλλουν το σχήμα τους ανάλογα με τις επιθυμίες
του οδηγού.
H συγκέντρωση αρκετών συσκευών και χειριστηρίων (κλιματισμός, ραδιόφωνο
κ.λπ.) μέσα στο αυτοκίνητο είναι ένας πονοκέφαλος για τους σχεδιαστές, αφού
η λειτουργία τους αποσπά την προσοχή του οδηγού από την οδήγηση. Με την
εξάπλωση μάλιστα της κινητής τηλεφωνίας ο οδηγός θα έχει άλλη μια συσκευή
δίπλα του (ήδη στην Ιταλία και τη Βρετανία απαγορεύεται ο οδηγός να κρατά
το τηλέφωνο όταν οδηγεί). H εργονομική τοποθέτησή τους έχει σαν στόχο τον
«τυφλό» χειρισμό τους από τον οδηγό. Για παράδειγμα πολλές εταιρίες έχουν
παρουσιάσει εδώ και αρκετό καιρό εκδόσεις όπου τα χειριστήρια του
ραδιοκασετοφώνου και του κλιματισμού βρίσκονται πάνω στο τιμόνι.
H εσωτερική θερμοκρασία του αυτοκινήτου επηρεάζει σημαντικά τη φυσική
κατάσταση και τις δυνατότητες του οδηγού. H έρευνα της Βόλβο για τη
συμπεριφορά οδηγών σε διαφορετικές θερμοκρασίες, 21ψ και 27ψ βαθμούς
αντίστοιχα, είναι αποκαλυπτική. Αυτοί που βρίσκονταν στην καμπίνα με την
υψηλότερη θερμοκρασία παρουσίασαν μεγαλύτερο χρόνο αντίδρασης στα εξωτερικά
ερεθίσματα (άναμα ενδεικτικής λυχνίας στο ταμπλό, εμφάνιση κάποιου
αντικειμένου στον καθρέπτη κ.λπ.) και μικρότερη συγκέντρωση στην οδήγηση,
σε σχέση μ? αυτούς που βρίσκονταν στο χώρο με τη χαμηλότερη.
Βέβαια στη χώρα μας το πρόβλημα είναι γνωστό και το μόνο που σώζει την
κατάσταση είναι η τοποθέτηση ενός καλού κλιματιστικού.
Ένας μεγάλος εχθρός του οδηγού, όταν διανύει μεγάλες αποστάσεις, είναι η
ανία και η υπνηλία που έχει να αντιμετωπίσει. Σύμφωνα με τις στατιστικές
ένα τέταρτο των θανατηφόρων ατυχημάτων στη Γαλλία οφείλονται στο γεγονός
ότι ο οδηγός νύσταξε πάνω στο τιμόνι. H λύση είναι η ύπαρξη ενός_
«ανιχνευτή ύπνου», όπως ονομάζεται, ένα σύστημα το οποίο αισθάνεται ότι ο
οδηγός χαλαρώνει και οι αντιδράσεις του μειώνονται με κίνδυνο να
αποκοιμηθεί. Για να επιτευχθεί αυτό έχουν αποθηκευτεί στη μνήμη του οι
κινήσεις και αντιδράσεις του οδηγού του οχήματος έτσι ώστε να υπάρχει ένα
μέτρο σύγκρισης. Στην περίπτωση κινδύνου ενεργοποιείται ένα οξύ ηχητικό
σήμα το οποίο ξυπνάει τον οδηγό στα σίγουρα.
H περιορισμένη ορατότητα είναι άλλος ένας αρνητικός παράγοντας στην ασφαλή
οδήγηση. Οι σύγχρονες σχεδιαστικές φόρμες έχουν αποτέλεσμα τη δημιουργία
μεγάλων γυάλινων επιφανειών και τον περιορισμό των «τυφλών» σημείων σ? ένα
αυτοκίνητο. Τα σύγχρονα κρύσταλλα απορροφούν σε μεγάλο βαθμό την υπέρυθρη
ακτινοβολία, ενώ σκουραίνουν όσο η ηλιοφάνεια αυξάνεται. Το μεγάλο πρόβλημα
όμως παραμένει η νυχτερινή οδήγηση όπου η ορατότητα μειώνεται σημαντικά. Τα
φωτιστικά σώματα ενός αυτοκινήτου πρέπει να φωτίζουν το δρόμο
ικανοποιητικά, από την άλλη όμως δεν πρέπει να τυφλώνουν τους οδηγούς που
κινούνται στην αντίθετη κατεύθυνση. Σήμερα η ισχύς τους έχει αυξηθεί
σημαντικά, ενώ παράλληλα έχει μειωθεί το μέγεθός τους και η δέσμη που
δημιουργούν είναι καλύτερα κατευθυνόμενη και πιο στενή. Επίσης τα πίσω
φωτιστικά σώματα έχουν γίνει πιο μεγάλα και με εντονότερο φωτισμό έτσι,
ώστε το φρενάρισμα του εμπρός αυτοκινήτου να γίνεται πιο γρήγορα αντιληπτό
από τον οδηγό αυτού που ακολουθεί.
Τα μελλοντικά σχέδια περιλαμβάνουν φωτιστικά σώματα υπεριωδών ακτίνων. H
ακτινοβολία αυτή δε γίνεται άμεσα αντιληπτή από το ανθρώπινο μάτι, παρά
μόνο όταν αντανακλάται σε ειδικά σώματα τα οποία θα μπορούσαν να
τοποθετηθούν πάνω σε αυτοκίνητα ή πινακίδες.
Το μέλλον όμως επιφυλάσσει και άλλες εκπλήξεις_
Οι έρευνες που γίνονται αυτή τη στιγμή θα φέρουν σημαντικές αλλαγές στη
σημερινή αντίληψη της ενεργητικής ασφάλειας.
Τα «έξυπνα» συστήματα του μέλλοντος θα προσφέρουν στον οδηγό όλες τις
απαραίτητες πληροφορίες, θα ελέγχουν την πορεία του αυτοκινήτου, μάλιστα σε
ακραίες περιπτώσεις θα αναλαμβάνουν και τον έλεγχο! Παράλληλα θα
συνεργάζονται με τα ηλεκτρονικά συστήματα ελέγχου της κυκλοφορίας,
εξασφαλίζοντας την ομαλότερη κυκλοφορία και την ταχύτερη μετακίνηση των
αυτοκινήτων.
Στον τομέα της παροχής των πληροφοριών η νέα τεχνολογία προέρχεται από την
αεροπορική βιομηχανία. Με την τοποθέτηση των Head Up Displays προβάλλονται
στο παρμπρίζ, στο οπτικό πεδίο του οδηγού, οι πιο σημαντικές ενδείξεις ή
μία ενδεχόμενη βλάβη. Το κέρδος είναι προφανές, αφού ο οδηγός δεν
απομακρύνει την προσοχή του από το δρόμο. Όσο απλό και αν ακούγεται, τελικά
δεν είναι και ιδιαίτερα εύκολη η εφαρμογή του, αφού απαιτείται η πρακτική
ανάπτυξη εξελιγμένης τεχνολογίας.
Με βάση αυτή τη συλλογιστική, η Ρενό έχει εφοδιάσει ορισμένα μοντέλα όπως
το Σαφράν που οδηγήσαμε στο τέλος του 1992 με ένα σύστημα ακουστικής
ειδοποίησης του οδηγού σε περίπτωση βλάβης ή δυσλειτουργίας κάποιου
συστήματος. Στην περίπτωση αυτή μια_ γλυκιά γυναικεία φωνή μας ειδοποιούσε
για παράδειγμα ότι: «Η πόρτα δεν έχει κλείσει», «η βενζίνη τελειώνει» ή
ακόμα και ότι έχουμε υπερβεί το όριο ταχύτητας, κ.λπ.
Τα «έξυπνα» αυτοκίνητα του μέλλοντος θα μπορούν να αναγνωρίζουν το δρόμο
και να κατευθύνουν το αυτοκίνητο με το βέλτιστο τρόπο. Μια από τις
παλιότερες προσπάθειες στον τομέα αυτό είναι το σύστημα με το οποίο το
αυτοκίνητο «ακολουθεί» τη λευκή διαχωριστική γραμμή του οδοστρώματος. Μια
μικρή κάμερα, τοποθετημένη στο εμπρός τμήμα του αυτοκινήτου, δίνει τη
δυνατότητα στο σύστημα ελέγχου να «διακρίνει» τα όρια της γραμμής, ενώ
επιπλέον μπορεί να το εφοδιάσει και με άλλες πληροφορίες, όπως η κλίση του
οδοστρώματος ή μια επερχόμενη στροφή. Στην πιο απλή έκδοσή του το σύστημα
ειδοποιεί τον οδηγό με ένα ηχητικό σήμα όταν οι τροχοί πατήσουν τη γραμμή,
ενώ στην πιο εξελιγμένη έκδοση παρεμβαίνει αλλάζοντας την πορεία του
αυτοκινήτου διατηρώντας το στη λωρίδα του. H εξέλιξη όμως δεν σταματά εδώ.
Τα μελλοντικά σχέδια των μηχανικών της Ρενό περιλαμβάνουν ειδικά
κατασκευασμένες διαχωριστικές γραμμές, κάτω από τις οποίες θα βρίσκονται
ειδικά σήματα τα οποία θα μπορεί να αναγνωρίζει το σύστημα που θα βρίσκεται
πάνω στο αυτοκίνητο. Μ? αυτόν τον τρόπο ο οδηγός θα μπορεί να πληροφορείται
εκ των προτέρων για επερχόμενα εμπόδια, όπως ένα αυτοκίνητο που προσπερνά
πριν καν αυτό εμφανιστεί στο οπτικό του πεδίο. Το βασικό όμως πρόβλημα
είναι ότι για την εφαρμογή όλων αυτών των δυνατοτήτων απαιτείται σημαντική
επένδυση στον τομέα της υποδομής. Οι δρόμοι πλέον θα πρέπει να
ανακατασκευαστούν, για να μπορέσουν να φιλοξενήσουν τον απαραίτητο
ηλεκτρονικό εξοπλισμό.
Από τη στιγμή όμως που το αυτοκίνητο θα μπορεί να επικοινωνεί με το δρόμο,
γιατί να μην μπορεί να επικοινωνεί και με άλλα αυτοκίνητα; Έχοντας αυτή τη
δυνατότητα ο οδηγός θα μπορεί να ειδοποιηθεί για ένα επικείμενο
μποτιλιάρισμα ή ακόμη και για κάποιο άλλο όχημα που ετοιμάζεται να βγει στο
δρόμο από κάποιον κάθετο. Αλλη μια εξειδικευμένη εφαρμογή είναι η εξομοίωση
των ταχυτήτων των αυτοκινήτων που κινούνται σε έναν δρόμο πυκνής
κυκλοφορίας. Το σύστημα ελέγχου φρενάρει ή επιταχύνει το αυτοκίνητο,
διατηρώντας έτσι την ταχύτητά του ίδια μ? αυτή του προπορευόμενου.
Είναι φανερό ότι το αυτοκίνητο του μέλλοντος θα διαθέτει ό,τι καλύτερο από
τα καλούδια ενεργητικής ασφάλειας. Θα είναι όμως πραγματικά ασφαλές; Κανείς
δεν μπορεί να πει με σιγουριά το «ναι», μιας και η επίτευξη του τελικού
στόχου εξαρτάται από πολλούς παράγοντες που τελικά δεν έχουν καμία σχέση με
το αυτοκίνητο.
O προβληματισμός όμως των σχεδιαστών των συστημάτων αρχίζει από το γεγονός
ότι η εφαρμογή των συστημάτων ασφαλείας που θα παρεμβαίνουν στην οδήγηση
δεν είναι σίγουρο ότι θα συναντήσει την αποδοχή του αγοραστικού κοινού.
Ποιος άραγε θα δεχτεί ένα αυτοκίνητο το οποίο ανά πάσα στιγμή θα μπορεί να
παρακάμψει την ελεύθερη βούληση του οδηγού και να κάνει το δικό του; Ήδη η
ελεύθερη μετακίνηση των ανθρώπων έχει περιοριστεί σημαντικά και το
αυτοκίνητο από συνώνυμο της ελευθερίας σιγά-σιγά μετατρέπεται σε ένα απλό
μεταφορικό μέσο.
O παράγοντας όμως που επηρεάζει την επιτυχία περισσότερο απ? όλα είναι ο
ίδιος οδηγός. Έχει παρατηρηθεί ότι όσο αυξάνονται τα συστήματα ασφαλείας
και οι δυνατότητες ενός αυτοκινήτου, ο οδηγός έχει την τάση να ρισκάρει
περισσότερο, δείχνοντας υπερβολική εμπιστοσύνη στον εαυτό του και στο
αυτοκίνητο. Έτσι το κέρδος από τη βελτίωση του αυτοκινήτου μειώνεται ή και
εξαφανίζεται από τη χειρότερη συμπεριφορά του οδηγού του. Παράλληλα λοιπόν
με την ανάπτυξη των συστημάτων ασφαλείας απαιτείται και η καλύτερη
εκπαίδευση των οδηγών τους. Δεν μπορούμε βέβαια να απαιτήσουμε από το
σύγχρονο οδηγό να περάσει από εκπαίδευση ανάλογη μ? αυτή πιλότου
αεροσκάφους, πρέπει όμως να συνειδητοποιήσει τις αδυναμίες και τα όρια των
ικανοτήτων του._Δ.Α.